Nguyên nhân gây nám da & cơ chế melanin -

Melanin là gì?

Melanin là sắc tố tự nhiên quyết định màu da, tóc và mắt của con người. Nó được sản xuất bởi các tế bào melanocyte nằm ở lớp đáy của biểu bì.

Khi melanin phân bố đồng đều, da sẽ có màu sáng khỏe, hài hòa.
Khi melanin sản sinh quá mức hoặc tích tụ cục bộ, da sẽ xuất hiện nám, sạm hay tàn nhang.

Về bản chất, melanin không xấu. Nó giống như một “lá chắn” giúp bảo vệ da trước tác hại của tia UV. Nhưng nếu sản sinh mất kiểm soát, nó sẽ trở thành nguyên nhân chính gây nám da.

Cơ chế hình thành melanin trong da

1. Kích hoạt melanocyte

Khi da tiếp xúc ánh nắng mặt trời, tia UVA/UVB xuyên xuống lớp biểu bì. Não sẽ gửi tín hiệu kích thích melanocyte sản xuất nhiều melanin hơn để tự bảo vệ da.

2. Quá trình tổng hợp melanin

Trong melanocyte, enzyme tyrosinase xúc tác quá trình chuyển hóa axit amin tyrosine thành melanin. Melanin được đóng gói thành các hạt nhỏ gọi là melanosome.

3. Phân bố melanin

Các melanosome di chuyển dần lên lớp sừng của biểu bì. Nếu phân bố đồng đều, da sẽ đều màu. Nếu melanin tập trung cục bộ, từ đó hình thành nám, đốm nâu, tàn nhang.

Vì sao nám da hình thành?

Nám da xuất hiện khi quá trình sản sinh và phân tán melanin bị rối loạn. Một số nguyên nhân phổ biến:

Ánh nắng mặt trời: tia UV là yếu tố kích thích mạnh nhất.
Nội tiết tố thay đổi: phụ nữ sau sinh, tiền mãn kinh, dùng thuốc tránh thai.
Stress, thiếu ngủ: làm tăng hormone cortisol, ảnh hưởng điều hòa sắc tố.
Lạm dụng mỹ phẩm: đặc biệt là kem trộn, sản phẩm chứa corticoid.
Tuổi tác: càng lớn tuổi, khả năng kiểm soát melanin càng giảm.

Các loại nám da dưới góc nhìn khoa học

Nám mảng: melanin tập trung ở biểu bì, dễ điều trị hơn.
Nám chân sâu: melanin nằm ở trung bì, khó điều trị, dễ tái phát.
Nám hỗn hợp: vừa ở biểu bì, vừa ở trung bì → phổ biến nhất ở phụ nữ sau 30.

Hiện nay, y học tập trung vào:

Ức chế enzyme tyrosinase để giảm sản xuất melanin.
Điều hòa quá trình phân bố melanin đồng đều hơn.
Tăng cường phục hồi hàng rào bảo vệ da để ngăn tái phát.

Cách phòng ngừa và chăm sóc da bị nám

Chống nắng hàng ngày: dùng kem chống nắng SPF 30 – 50, bôi lại sau 2 – 3 giờ.
Dùng sản phẩm có hoạt chất dưỡng sáng: Niacinamide, Vitamin C, Arbutin, Tranexamic Acid.
Dưỡng ẩm đầy đủ: da khỏe sẽ hạn chế tăng sắc tố.
Ăn uống cân bằng: bổ sung rau xanh, trái cây giàu chất chống oxy hóa.
Giữ tinh thần thoải mái, ngủ đủ giấc để nội tiết ổn định.

--> Xem thêm: So sánh công nghệ trị nám: Laser, Peeling hay IPL tốt hơn?

FAQ: Những câu hỏi thường gặp về melanin và nám da

Melanin có phải hoàn toàn gây hại không?
→ Không. Melanin bảo vệ da khỏi tia UV, nhưng khi dư thừa hoặc phân bố không đều mới gây nám.
Vì sao da dễ nám khi ngoài 30 tuổi?
→ Do nội tiết tố giảm, da lão hóa, khả năng kiểm soát melanin yếu đi.
Nám da có trị dứt điểm được không?
→ Rất khó để trị dứt điểm hoàn toàn, nhưng có thể kiểm soát và mờ dần với chăm sóc đúng cách.
Ăn gì để hạn chế nám?
→ Nên bổ sung thực phẩm giàu vitamin C, E, A, kẽm và chất chống oxy hóa (cam, bơ, cà rốt, hạt hạnh nhân).